Chcesz wiedzieć, na czym polega służebność drogi koniecznej oraz kto jest zobowiązany zapłacić podatek w związku z jej ustanowieniem i ile on wynosi? Przeczytaj artkuł i sprawdź, jakie następstwa niesie ze sobą służebność odpłatna i nieodpłatna. I CSK 706/17, Wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej. - Postanowienie Sądu Najwyższego Ochrona prawna służebności drogi dojazdowej. Każda służebność, a zatem i służebność drogi koniecznej, podlega ochronie prawnej. Osoba, której dana służebność przysługuje, może na drodze sądowej zmusić osobę, która narusza jej prawo, do jego poszanowania. Ochrona służebności ma bardzo szeroki aspekt. Egzekucja wyroku dotyczącego roszczeń uzupełniających. Ochrona służebności obejmuje również tak zwane roszczenia uzupełniające. Obejmują one takie roszczenia jak: roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, roszczenie o zwrot pożytków, roszczenie o odszkodowanie za zużycie oraz pogorszenie rzeczy, a także roszczenie o Prawnorzeczowy charakter wieczystego użytkowania uzasadnia stosowanie w sprawach o ustanowienie drogi koniecznej do użytkownika wieczystego przez analogię art. 626 § 1 k.p.c., zawierający Wnioskodawca wskazał, że kwota 250.000,00 zł, została otrzymana przez spółkę w rozbiciu na 2 kwoty, co wynika z wewnętrznych ustaleń w akcie notarialnym - kwota 100.000,00 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności oraz kwota 150.000,00 zł tytułem odszkodowania za utracenie wartości nieruchomości. Uxj9tv. Gdy kupujemy nieruchomość, może okazać się, że nie mamy do niej bezpośredniego dostępu z drogi publicznej, ponieważ otaczają ją inne działki. Czy w takiej sytuacji wolno nam przejeżdżać przez cudzą posiadłość, żeby dostać się do swojej? Aby móc przechodzić przez działkę sąsiada czy korzystać z urządzeń, które doprowadzają do niej media, konieczne będzie ustanowienie służebności. Na czym ona polega i jak ją uzyskać, wyjaśniamy w dalszej części poradnika. Co to jest służebność gruntowa? To rodzaj prawa rzeczowego określonego w art. 285 § 1. i 2. Kodeksu cywilnego. Służebność gruntowa definiowana jest jako obciążenie jednej nieruchomości na rzecz właściciela drugiej nieruchomości (władnącej) prawem, którego treść: upoważnia właściciela nieruchomości władnącej do korzystania z nieruchomości obciążonej w określonym zakresie, ogranicza działania właściciela nieruchomości obciążonej, których może się on w stosunku do niej podejmować, zabrania właścicielowi nieruchomości obciążonej dokonywania określonych czynności względem nieruchomości władnącej, które przysługują mu na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu nieruchomości. Innymi słowy, służebność gruntowa to prawo, którego celem jest jedynie zwiększenie użyteczności jednej nieruchomości lub jej określonej części na rzecz drugiej. Dzięki temu właściciel nieruchomości władnącej ma możliwość dokonywania pewnych działań w stosunku do nieruchomości obciążonej, pomimo tego, że nie należy ona do niego. Przy służebności gruntowej mamy do czynienia z jej odmianą bierną i czynną. Pierwszą określa się działania, jakich nie może podejmować się właściciel nieruchomości obciążonej, które mogłyby utrudnić korzystanie z nieruchomości władnącej. Z kolei czynna służebność gruntowa dotyczy korzystania z działki obciążonej przez osobę władnącą. Przykłady służebności gruntowej Wśród działań, do jakich upoważnia nas przyznana służebność gruntowa, możemy wymienić dojazd przez posesję sąsiada do naszej nieruchomości (służebność drogi koniecznej), parkowanie samochodu na terenie cudzej nieruchomości, korzystanie z sąsiedniej studni, ograniczenie wysokości zabudowy na terenie nieruchomości obciążonej, opieranie muru o mur sąsiada, otwieranie okna, które wychodzi na nieruchomość obciążoną. Ustanowienie służebności gruntowej Ustanowienie służebności gruntowej jest możliwe pod warunkiem, że przyznanie jej nie będzie wiązało się z utrudnieniami w korzystaniu z nieruchomości obciążonej przez jej właściciela. Do ustanowienia służebności gruntowej może dojść w drodze: umowy zawieranej między właścicielami nieruchomości, decyzji administracyjnej, orzeczenia sądu, ugody sądowej, zasiedzenia. Kiedy wygasa służebność gruntowa Do wygaśnięcia służebności gruntowej dochodzi wtedy, gdy: właściciel nieruchomości władnącej dobrowolnie zrzeka się prawa do korzystania z cudzej nieruchomości, o czym mówi art. 246 Kodeksu cywilnego, w ciągu 10 lat od przyznania służebności gruntowej właściciel nieruchomości władnącej nie skorzysta z przysługujących mu praw, dojdzie do tzw. konfuzji - w momencie, kiedy właściciel nieruchomości obciążonej stanie się właścicielem nieruchomości władnącej, i odwrotnie, upływa termin przyznania służebności gruntowej określony w umowie. Zniesienie służebności gruntowej Różnica między wygaśnięciem a zniesieniem służebności gruntowej polega na tym, że w drugim przypadku mamy do czynienia z brakiem porozumienia między stronami, tzn. właściciel nieruchomości władnącej nie zgadza się na zrzeczenie swoich praw. Wtedy konieczne jest skierowanie sprawy do sądu. Zniesienia służebności gruntowej może żądać właściciel nieruchomości obciążonej. W zależności od sytuacji do anulowania służebności może dojść za wynagrodzeniem lub bez niego. Jeśli zastosowane obciążenie nieruchomości jest szczególnie uciążliwe dla jej właściciela oraz przyznana służebność gruntowa nie jest niezbędna właścicielowi nieruchomości władnącej do jej prawidłowego korzystania, wtedy ma miejsce zniesienie za wynagrodzeniem. Natomiast jeżeli obowiązująca służebność gruntowa nie ma już wpływu na pełne korzystanie z nieruchomości władnącej, właściciel nieruchomości obciążonej może ubiegać się o zniesienie prawa bez konieczności wnoszenia opłat. Czym jest nieodpłatna służebność gruntowa To służebność, za którą nie płacimy wynagrodzenia właścicielowi nieruchomości obciążonej. Różnica między nieodpłatną a odpłatną służebnością gruntową polega na sposobie jej opodatkowania. Jak obliczyć służebność gruntową Do opłat za służebność gruntową zaliczamy wynagrodzenie oraz podatek. Wynagrodzenie za korzystanie z cudzej posesji ustala sąd przy współpracy z biegłym. Na jego wysokość wpływa: charakter nieruchomości ( położenie, rodzaj oraz rozmiar), utrata pożytków, zakres ograniczenia działania w stosunku nieruchomości obciążonej przez jej właściciela, zakres i sposób ingerencji w posesję obciążoną przez osobę uprawnioną, umiejscowienie urządzeń, których dotyczy służebność, możliwe skutki korzystania z nieruchomości przez uprawnionego. Zazwyczaj jego górną granicą jest wartość całej nieruchomości obciążonej. Podatek od służebności gruntowej Ustanowienie służebności zarówno odpłatnej, jak i nieodpłatnej, wiąże się z obowiązkiem płacenia podatku, który obliczany jest w zależności od odmiany służebności. W każdym przypadku osobą zobowiązaną do uiszczania opłat jest właściciel nieruchomości władnącej, które naliczane są od chwili zawiązania umowy. Nieodpłatna służebność Przy formie nieodpłatnej obowiązuje nas podatek od spadków i darowizn. W przypadku służebności terminowej podstawą opodatkowania jest roczna wartość świadczenia, czyli 4% wartości nieruchomości obciążonej, pomnożona przez liczbę lat. Z kolei jeśli przy służebności terminowej roczną wartość nieruchomości mnożymy przez 10. Całkowitą wysokość podatku oblicza się według skali zawartej w art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Odpłatna służebność Przy tej odmianie podatek oblicza się od czynności cywilnoprawnych. Tutaj podstawą opodatkowania jest łączna wartość świadczeń udzielanych właścicielowi nieruchomości władnącej pomnożony przez liczbę lat, na jaką została zawarta umowa o służebność. W przypadku opcji bezterminowej podatek obliczany jest na podstawie zawartej w oświadczeniu podatnika wysokości świadczeń za 10 lat. Możliwe jest również ich opłacanie w miarę upływu umowy. Dla osoby korzystającej ze służebności korzystniejsza może się okazać jej płatna forma, ponieważ w tym przypadku uprawniony nie płaci podstawy opodatkowania obliczanej bezpośrednio od wartości nieruchomości. Co to jest służebność drogi koniecznej? Zgodnie z art. 145 §. 1. Kodeksu cywilnego służebność drogi koniecznej ustanawiana jest w sytuacji, kiedy właściciel nie ma dostępu do drogi publicznej, która prowadzi do jego nieruchomości lub znajdujących się na jej terenie budynków gospodarskich. Ustanowienie służebności drogi koniecznej Najczęstszym rozwiązaniem jest zawiązanie umowy między stronami w postaci aktu notarialnego. W przypadku braku porozumienia jest możliwość zwrócenia się o rozstrzygnięcie sprawy do sądu. Służebność drogi koniecznej zazwyczaj jest przyznawana za wynagrodzeniem. Warunkami, które są konieczne do ustanowienia służebności drogi koniecznej, są: brak prawnie zagwarantowanego trwałego dostęp do drogi publicznej, wytyczenie drogi koniecznej w sposób umożliwiający uprawnionemu do odpowiedniego korzystania z niej, z jednoczesnym ograniczeniem szkód, które mogą powstać przez jej obecność na działce obciążonej, uwzględnienie interesu społeczno-gospodarczego. Służebność drogi koniecznej możemy nabyć przez zasiedzenie - czyli w sytuacji, kiedy korzystamy z trwałego i widocznego urządzenia, np. mostu. Opłaty za służebność drogi koniecznej Wynagrodzenie za prawo do korzystania z drogi koniecznej należy się właścicielowi nieruchomości, przez którą będzie ona przebiegać. Wlicza się w nie wysokość możliwych szkód oraz koszty za utrzymanie drogi. Wysokość wynagrodzenia ustalana jest przez sąd. Służebność drogi a prawa i obowiązki właścicieli Podstawowym obowiązkiem właściciela nieruchomości obciążonej jest udostępnienie przedmiotu, którego dotyczy służebność, w tym wypadku drogi koniecznej. Jednak jeżeli uważa, że nie jest ona niezbędna uprawnionemu do właściwego korzystania z posesji władnącej, ma prawo do wystąpienia o zniesienie służebności. Podobnie może postąpić, kiedy obecność drogi koniecznej jest dla niego szczególnie uciążliwa. Z kolei do obowiązków osoby uprawnionej jest zarówno wykonanie, jak i utrzymanie drogi koniecznej, oraz korzystanie w niej w taki sposób, aby nie powodowało to powstawania szkód nieruchomości, na której droga się znajduje. Czym jest służebność przesyłu? Istotą służebności przesyłu, opisanej w art. 305(1) Kodeksu cywilnego, jest obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania, np. gazu, na danej działce, lub który już je posiada i znajdują się one na terenie wskazanej nieruchomości. Dzięki służebności przesyłu przedsiębiorca uprawniony jest do korzystania z cudzej posesji w oznaczonym zakresie, potrzebnym do zapewnienia funkcjonowania jego urządzeń. Ustanowienie służebności przesyłu Służebność przesyłu najczęściej powstaje na podstawie umowy, w postaci aktu notarialnego, zawieranej między właścicielem działki a przedsiębiorcą. Za ustanowienie przesyłu właścicielowi nieruchomości przysługuje wynagrodzenie. Zazwyczaj ma ono charakter miesięcznych wpłat dokonywanych przez przedsiębiorcę. Aby obliczyć wysokość należnej kwoty, najlepiej zwrócić się z pomocą do biegłych, ponieważ ustalanie należności na własną rękę może być kłopotliwe. Ponadto jeśli jesteśmy właścicielami takiej działki, warto brać pod uwagę, że wartość tej ziemi spada przez obecność urządzeń. Jeśli nie dojdzie między stronami do porozumienia w sprawie umowy i wynagrodzenia, sprawę można skierować do sądu. Zasiedzenie służebności przesyłu Przedsiębiorca może nabyć prawo własności danej nieruchomości, jeśli przez okres 20 lat korzystał z niej w dobrej wierze korzystał lub robił to w złej wierze przez lat 30. W takiej sytuacji właściciel nieruchomości traci prawo do odszkodowania. Możemy o nie się ubiegać, jeśli urządzenia zostały postawione bez naszej zgody, co często miało miejsce przed zmianą przepisów - wcześniej wystarczyło jedynie pozwolenie na budowę. Takie odszkodowanie ma formę jednokrotnej wpłaty i jego celem powinno być naprawienie szkód powstałych na skutek bezumownego korzystania z nieruchomości przez przedsiębiorcę. Umowa ustanawiania służebności gruntowej, drogi koniecznej i przesyłu Zawiązanie umowy jest podstawowym sposobem, w jaki możemy nabyć dowolną służebność. W takim wypadku konieczne jest, aby oświadczenie właściciela nieruchomości władnącej zostało sporządzone na piśmie, w postaci aktu notarialnego. Forma deklaracji posiadacza działki obciążonej jest dowolna. W zawieranej między stronami umowie powinny znaleźć się takie elementy, jak: rodzaj służebności, której dotyczy porozumienie, informacje dotyczące nieruchomości obciążonej, informacje o nieruchomości władnącej (służebność gruntowa) lub przedsiębiorcy (służebność przesyłu), określony zakres działań, jakich będzie mogła podejmować się osoba uprawniona w stosunku do nieruchomości obciążonej, zapis określający czy wybrana służebność ma miejsce za wynagrodzeniem czy bez dodatkowych opłat, określenie czy służebność przyznawana jest terminowo (na jak długo) czy bezterminowo. Dodatkowo przyznawaną służebność można wpisać do księgi wieczystej. Co daje takie działanie? Dzięki temu osoba, która kupi od właściciela nieruchomość władnącą będzie chroniona w ramach tzw. rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, o czym mowa w art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Oznacza to, że służebność przysługuje nowemu właścicielowi działki władnącej, nawet jeśli poprzedni posiadacz przez 10 lat nie korzystał ze swojego prawa. Ile kosztuje służebność drogowa? Opłaty za ewentualną służebność drogową to czynnik, który warto wziąć pod uwagę jeszcze przed podjęciem decyzji o zakupie danego gruntu. Wyjaśniamy, ile mogą wynosić opłaty. Niektóre działki cechują się dość okazyjną ceną ze względu na brak odpowiedniej drogi dojazdowej. Niska cena to ogromny atut w czasach dynamicznego wzrostu kosztów zakupu gruntów pod zabudowę oraz materiałów budowlanych. Oczywiście, pewien rabat związany z brakiem dobrej drogi dojazdowej ma swoje uzasadnienie. Chodzi o możliwe spory z sąsiadami. Warto również pamiętać o wynagrodzeniu dla sąsiada za ustanowienie służebności drogowej. To ważna kwestia, ponieważ przepisy dotyczące takiej zapłaty za służebność nie są precyzyjne. W efekcie trzeba posiłkować się orzecznictwem sądowym. Przyglądają mu się eksperci portalu Służebność drogowa - właściciel obciążonej działki może zrzec się wynagrodzenia Przepisy kodeksu cywilnego nie tłumaczą dokładnie, jak należy ustalać wynagrodzenie za służebność drogową. Artykuł 145 KC wskazuje jedynie, że właściciel nieruchomości gruntowej nieposiadającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub przynależnych budynków gospodarskich, może żądać od sąsiadów ustanowienia służebności drogowej (służebności drogi koniecznej) za odpowiednim wynagrodzeniem. Najlepszym wariantem pod względem czasowym i kosztowym wydaje się ustalenie zasad służebności w drodze porozumienia sąsiedzkiego. Jest to jednak dość rzadki wariant. W praktyce sprawy związane ze służebnością drogową często trafiają na wokandę. Wówczas sąd jest zobowiązany do ustalenia wysokości wynagrodzenia za taką służebność. Wyjątek dotyczy jedynie sytuacji, w której właściciel obciążonej nieruchomości zrzekł się zapłaty. Zrzeczenie może oczywiście mieć miejsce również na etapie negocjacji między sąsiadami. Służebność drogi a przepisy prawa podatkowego Sąd podczas badania sprawy związanej ze służebnością drogową bierze pod uwagę między innymi spadek wartości nieruchomości obciążonej oraz wzrost wartości nieruchomości władnącej (potrzebującej służebności). Trzeba jednak podkreślić, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej przysługuje właścicielowi obciążonej działki nawet jeśli nie poniósłby on z tego tytułu żadnej szkody (zobacz Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2000 r. o sygnaturze akt V CKN 43/00). Wynagrodzenie związane ze służebnością drogową na pewno powinno pokrywać wszystkie koszty przygotowania i utrzymania drogi, których nie ponosi bezpośrednio właściciel nieruchomości władnącej (pozbawionej wcześniej odpowiedniego dojazdu). W tym kontekście warto powołać się na Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2002 r. (sygn. akt I CKN 573/00). Ewentualna propozycja jednej ze stron dotycząca wysokości wynagrodzenia niewiele zmienia, ponieważ sąd nie będzie nią związany. Wspomniane wynagrodzenie może mieć charakter jednorazowy lub powtarzalny (okresowy). W tym drugim przypadku, właściciel nieruchomości władnącej powinien wnosić opłaty przez cały czas trwania służebności. Nie może być to jednak okres nieograniczony czasowo. W doktrynie nie ma pewności, czy świadczenie okresowe może zostać zmodyfikowane w razie nadzwyczajnej zmiany stosunków gospodarczych. Dość często okazuje się, że sąd orzekając o wysokości wynagrodzenia za służebność drogową bierze pod uwagę przepisy ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Artykuł 13 ustęp 3 tego aktu prawnego mówi, że roczna wartość służebności dla celów podatkowych jest ustalana jako 4% wartości nieruchomości obciążonej. Inne koszty ustanowienia służebności Wynagrodzenie dla właściciela nieruchomości obciążonej to nie jedyny koszt, który powinien brać pod uwagę właściciel działki potrzebujący dojazdu. Trzeba też doliczyć sądową opłatę stałą za wniosek o ustanowienie drogi koniecznej (200 zł) oraz opłatę za wpis służebności do księgi wieczystej (kolejne 200 zł). Dodatkowe koszty będą związane z wynagrodzeniem za opinie biegłych. Co ważne, ustanowienie służebności drogowej nie jest neutralne podatkowo. Osoba korzystająca z takiej służebności zwykle będzie musiała zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (w wysokości 1% wynagrodzenia za służebność). Właściciel nierolnej działki obciążonej służebnością płaci natomiast PIT od otrzymanej kwoty. Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu Przygotuj się do stosowania nowych przepisów! Poradnik prezentuje praktyczne wskazówki, w jaki sposób dostosować się do zmian w podatkach i wynagrodzeniach wprowadzanych nowelizacją Polskiego Ładu. Tyko teraz książka + ebook w PREZENCIE Kiedy można domagać się ustanowienia służebności drogi koniecznej? Jakie są wymogi formalne niezbędne do powstania służebności? Czy istnieją okoliczności, w których możemy domagać się ustanowienia drogi koniecznej wbrew woli właściciela nieruchomości przez którą służebność taka miałaby przebiegać? Analiza Służebność drogi koniecznej może zostać ustanowiona na rzecz nieruchomości, która nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub nie ma odpowiedniego dostępu do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich. Służebność może zostać ustanowiona za zgodą właściciela nieruchomości obciążonej, przez którą ma przebiegać. Do ustanowienia służebności gruntowej potrzebne jest co najmniej oświadczenie właściciela nieruchomości obciążanej, złożone w formie aktu notarialnego. Jeśli właściciel potencjalnej nieruchomości obciążonej wyraża zgodę na jej ustanowienie najlepiej zawrzeć umowę pomiędzy stronami w formie aktu notarialnego, określającą treść służebności (określić na czyją rzecz została ustanowiona, jej przebieg, dozwolony sposób korzystania z nieruchomości) oraz wysokość wynagrodzenia należnego właścicielowi nieruchomości obciążonej. Wynagrodzenie może być świadczeniem jednorazowym, ale może mieć także charakter świadczenia okresowego np. comiesięcznego. Strony w umowie uzgadniają wysokość wynagrodzenia lub jego brak. Z ustanowieniem służebności powinien też być połączony wpis służebności do ksiąg wieczystych obu nieruchomości (nieruchomości władnącej i nieruchomości obciążonej). Służebność powstaje wraz z jej ustanowieniem pomiędzy stronami, a wpis do księgi wieczystej jedynie potwierdza ten fakt. Brak takiego wpisu w jednej lub obu księgach wieczystych nieruchomości, mimo właściwego ustanowienia, nie oznacza więc, że ta służebność nie powstała. W przyszłości może jednak powstać problem z udowodnieniem jej istnienia, dlatego najlepiej ujawnić ją w księgach wieczystych prowadzonych dla obu nieruchomości. Jeśli właściciel nieruchomości, jaka ma być obciążona służebnością nie wyraża zgody na ustanowienie na jego nieruchomości służebności właścicielowi nieruchomości nie mającej odpowiedniego dostępu przysługuje prawo domagania się przymusowego ustanowienia takiej służebności za wynagrodzeniem. Domagać się ustanowienia drogi koniecznej może oczywiście właściciel nieruchomości, która dostępu nie ma w ogóle, ale też właściciel nieruchomości, która w prawdzie dostęp ma, ale dostęp ten jest nieodpowiedni. Nie wystarczy jednak subiektywne odczucie właściciela nieruchomości odnośnie tego, czy dostęp ten jest odpowiedni czy też nie. Ocena okoliczności uzasadniających ustanowienie nowej służebności będzie należała do sądu, a zgodnie z orzecznictwem służebność taka ustanowiona może być wyjątkowo. W takiej sytuacji właściciel, powinien wykazać, że brak jest możliwości korzystania z istniejącego dostępu np. w określonych porach roku lub ze względu na warunki geologiczne (roztopy, podmokły teren), a ponadto, że nie jest w stanie zapobiec powoływanym niedogodnościom. Właściciel powinien próbować bowiem najpierw przeciwdziałać istniejącym niedogodnościom, a dopiero, gdy okaże się to niemożliwe domagać się ustanowienia drogi koniecznej. Trzeba ponadto pamiętać, że przymusowe ustanowienie przez sąd służebności drogi koniecznej następuje z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu, ale też z jak najmniejszym obciążeniem nieruchomości, przez które służebność ma być prowadzona. Ponadto jeżeli konieczność ustanowienia służebności drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży nieruchomości lub innej czynności prawnej, to – o ile jest to możliwe – przeprowadzenie przez sąd drogi koniecznej nastąpi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Zgodnie z orzecznictwem nie ma możliwości ustanowienia służebności drogi koniecznej pomiędzy nieruchomościami jednego właściciela, jeśli konieczność taka nie wynika z faktu istnienia na jednej z nich budynków gospodarskich. Brak budynków gospodarskich wyłącza możliwość żądania przymusowego ustanowienia służebności drogi koniecznej pomiędzy nieruchomościami. Należy pamiętać, że służebność drogi koniecznej jest służebnością odpłatną tzn. za wynagrodzeniem na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej. Dodatkowo przymusowe ustanowienie takiej służebność wiąże się z koniecznością poniesienia kosztu złożenia wniosku o ustanowienie służebności do sądu,jak i kosztów samego postępowania. Wnioski Służebność drogi koniecznej może być ustanowiona dobrowolnie pomiędzy właścicielem nieruchomości, przez jaką ma ona przebiegać oraz właścicielem nieruchomości, której ma służyć. Brak zgody właściciela nieruchomości, jaka ma być obciążona nie wyklucza jednak możliwości domagania się ustanowienia służebności na drodze sądowej. Warunkiem przymusowego ustanowienia służebności może być kompletny brak dostępu do drogi publicznej lub budynków gospodarskich albo istnienie w prawdzie dostępu, lecz dostępu nieodpowiedniego. Nieodpowiedniość istniejącego dostępu oceniana jest przez sąd. Z prawnego punktu widzenia nie jest istotna subiektywna opinia właściciela nieruchomości o nieodpowiedniości istniejącego dostępu. Służebność drogi koniecznej jest co do zasady służebnością odpłatną, chyba ze w drodze umowy pomiędzy stronami właściciel nieruchomości obciążonej wyrazi zgodę na jej nieodpłatne ustanowienie. Wynagrodzenie może być jednokrotne (wraz z ustanowieniem prawa) lub okresowe. Autor: radca prawny Bywa niezbędne do korzystania z nieruchomości, które nie mają bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. co to jest służebność drogi koniecznej? kiedy jest potrzebne ustanowienie takiej służebności? co daje służebność drogi koniecznej? jak uzyskać służebność drogi koniecznej? jakie jest wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej? kiedy wygasa służebność? jakie koszty ustanowienia służebności drogi koniecznej? Najprościej rzecz ujmując jest to prawo pozwalające na korzystanie w określonym zakresie przez właściciela jednej nieruchomości (nieruchomość władnąca) z nieruchomości sąsiedniej (nieruchomość obciążona) celem zapewnienia dostępu do nieruchomości władnącej z drogi publicznej. Służebność taka powinna być ustanowiona stosownie do potrzeb właściciela nieruchomości władnącej i z jak najmniejszym uszczerbkiem dla nieruchomości obciążonej. Co ważne służebność gruntowa (a taką jest służebność drogi koniecznej) nie jest związana personalnie z właścicielem nieruchomości lecz dotyczy samych nieruchomości. Oznacza to, że sprzedaż nieruchomości obciążonej służebnością (lub tej na której rzecz służebność ustanowiono) powoduje konieczność jej respektowania przez kolejnych właścicieli. Przykład: Pan Adam jest właścicielem domu, który nie sąsiaduje w żaden sposób z drogą publiczną (jego działkę otaczają inne działki zabudowane oraz jedna nie zagospodarowana). Aby dojechać do swojego domu i korzystać ze swojego garażu musi przejeżdżać przez inne działki należące do osób prywatnych. Taka sytuacja kwalifikuje się do ustanowienia służebności drogi koniecznej w sposób umożliwiający Panu Adamowi dostęp do jego nieruchomości na działce (lub działkach) znajdującej się (lub znajdujących się) pomiędzy jego nieruchomością a drogą publiczną. Jeśli Pan Adam uzyska taką służebność a potem sprzeda swój dom, nabywca również będzie miał prawo do przejeżdżania przez nieruchomość obciążoną. Kiedy jest potrzebne ustanowienie takiej służebności. Jeśli Twoja działka nie posiada bezpośredniego dostępu do drogi publicznej warto o to zadbać choć często nie ma takiego bezpośredniego obowiązku. W praktyce spotyka się sytuacje, gdy z sąsiednich działek korzysta się przez wiele lat na zasadach ustnego porozumienia lub tradycyjnie, bo tak zawsze było. I dopóki sąsiad nie stwierdzi „hola hola – czemu przejeżdżasz przez moją działkę? przecież nie masz do tego prawa!” i nie postawi na działce wykorzystywanej jako dojazd płotu lub szlabanu sytuacja taka może trwać bardzo długo. Bezwzględny obowiązek ustanowienia służebności drogi koniecznej prawo przewiduje dla podziału istniejących działek lub sprzedaży działki, która wchodzi w skład większej nieruchomości co rodzi konieczność założenia dla niej nowej księgi wieczystej. W takim przypadku bez stosownego prawa dostępu do drogi publicznej taki podział będzie niemożliwy a umowa sprzedaży nieważna. Co daje służebność drogi koniecznej. Jest to prawo do korzystania z sąsiedniej nieruchomości a jednocześnie obowiązek znoszenia takiego korzystania przez właścicieli nieruchomości obciążonej. W przypadku, gdyby sąsiad uniemożliwiał Tobie przejazdy przez nieruchomość obciążoną służebnością jest to działanie bezprawne a Tobie przysługuje prawo uzyskania ochrony przed sądem. Jak uzyskać służebność drogi koniecznej. Sposobów są cztery ale Ciebie mogą dotyczyć jedynie trzy pierwsze. umowa, która pod rygorem nieważności musi być sporządzone przed notariuszem, orzeczenie sądu – jeśli nie ma zgody co ustanowienia służebności drogi koniecznej możliwe jest uzyskanie takiej służebności na mocy postanowienia sądowego, zasiedzenie służebności – działa na takich samych zasadach jak zasiedzenie nieruchomości ale pod warunkiem, że korzysta się z trwałej i widocznej drogi, i to ostatnie zastrzeżone dla organów władzy publicznej – w formie decyzji administracyjnej w przypadku postępowania o zasiedzenie. Jakie jest wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Wynagrodzenie powinno uwzględniać stopień utraty wartości rynkowej nieruchomości obciążonej, zwiększenie wartości władnącej, koszty związane z budową i utrzymaniem drogi oraz ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości obciążonej w związku z istniejącym przejazdem. W przypadku umowy wszystko zależy od ustaleń stron, w przypadku ustanowienia sądowego najczęściej to biegły sądowy wylicza stosowne wynagrodzenie w formie operatu szacunkowego. Naturalnie rozrzut potencjalnych kwot jest bardzo duży – inaczej będzie wyceniana służebność drogi koniecznej na warszawskim Mokotowie a inaczej nieruchomości rolnej w niewielkiej wsi. Kiedy wygasa służebność drogi koniecznej. Służebność drogi koniecznej ma charakter bezterminowy jednakże wygasa w przypadku jej niewykonywania przez okres 10 lat. Jakie koszty ustanowienia służebności drogi koniecznej. Poza wynagrodzeniem za ustanowienie służebności drogi koniecznej oraz ewentualnymi kosztami utrzymania takiej drogi płatnymi cyklicznie musisz się liczyć z dodatkowymi kosztami uzależnionymi od sposobu powstania takiej służebności. W przypadku umownej służebności wchodzą w grę koszty notarialne ustalane w oparciu o taksę notarialną i uzależnione od wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności. W przypadku sądowej należy się liczyć z opłatą sądową w kwocie 200 zł oraz kosztami opinii biegłego sądowego, które mogą wynieść pomiędzy zł a zł. W przypadku zasiedzenia nabycie następuje nieodpłatnie. Zawsze warto wpisać służebność do księgi wieczystej – opłata od wniosku wynosi 200 zł. Checklista Prawo nie zawsze wymaga ustanowienia służebności drogi koniecznej ale warto mieć taką służebność ustanowioną celem zwiększenia ochrony prawnej w przypadku pojawienia się problemów z dojazdem do nieruchomości. Rozrzut wartości służebności może być bardzo duży w zależności od położenia nieruchomości. służebność drogi koniecznej możesz „kupić”, ustanowić przed sądem albo zasiedzieć. Zobacz też: Prawo własności również ma swoje granice i są sytuacje, gdy niedopuszczalne zachowania sąsiadów muszą zostać… Nabycie nieruchomości nastąpić może w oparciu o różne zdarzenia prawne i nie zawsze potrzebna jest… Jak używasz czegoś wystarczająco długo możesz w pewnych sytuacjach stać się tego właścicielem. Dotyczy to… Poznaj mnie lepiej Poznaj mnie lepiej Jako Adwokat w ramach swojej kancelarii świadczę pomoc prawną zarówno wobec osób prywatnych jak i podmiotów gospodarczych małych (np. AleBrowar Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), średnich (np. Oltrans Olgierd Hewelt) i dużych (Orange Polska Spółka Akcyjna). Nawigacja wpisu Na jakich warunkach powinienem udzielić zgody na służebność drogową dla sąsiada, który nie ma dojazdu do swoich budynków? Działka sąsiada jest wąska i głęboka, stoi na niej dwa budynki – szerszy od drogi głównej, przez co nie ma dojazdu do jego zaplecza i do budynku leżącego z tyłu. Dotychczas sąsiad korzystał z mojego wjazdu bez żadnej opłaty, co powodowało niemałe zamieszanie, konieczność sprzątania, odprowadzania wód gruntowych. Obecnie sąsiad chce podzielić działkę i musi mieć moją zgodę w postaci aktu notarialnego. Jakiej opłaty za tę służebność mogę zażądać i na jak długo? Wartość działki i budynków sąsiada około 1,3 mln zł. Proszę o wskazówki! Jak odpowiedzieć na roszczenie sąsiada o ustanowienie drogi koniecznej? Podstawą prawną roszczenia Pana sąsiada o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest art. 145 § 1 Kodeksu cywilnego ( który określa prawo właściciela takiej nieruchomości, jeśli nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, stanowiąc: „1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy”. Zatem mamy tu dwie sytuacje pozwalające na ustanowienie służebności drogi (przejazdu): gdy nieruchomość nie ma bezpośredniego dostępu do drogi publicznej oraz gdy nieruchomość wprawdzie ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej, ale jest on nieodpowiedni. Zobacz też: Ile kosztuje służebność u notariusza Prawo przejścia lub przejazdu przez czyjąś działkę Ustanowienie służebności przejazdu odbywa się poprzez przyznanie właścicielowi uprawnień do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, poprzez służebność przejazdu, przechodu i przegonu, co po prostu oznacza prawo przejścia czy przejazdu przez czyjąś działkę, aby dostać się do swojej nieruchomości. Zgodnie z Kodeksem cywilnym służebność pozostaje w mocy niezależnie od tego, kto jest w danej chwili właścicielem nieruchomości władającej i obciążanej, przez co wiąże wszystkich kolejnych następców, którzy dysponować będą prawem do nieruchomości. Kwestia ta może zostać uregulowana dowolnie przez strony umowy zarówno co do zakresu służebności, częstotliwości korzystania, wynagrodzenia, jak i innych kwestii. Przy dojściu z sąsiadem do porozumienia służebność przejazdu (drogi koniecznej) ustanawia się poprzez zawarcie umowy – najlepiej w formie aktu notarialnego. Forma aktu notarialnego jest tu obligatoryjna (tzw. forma pod rygorem nieważności – ad solemnitatem), czyli niezbędna jedynie dla oświadczenia woli właściciela nieruchomości obciążonej – tej, przez którą będzie przebiegać droga (art. 245 § 2 Natomiast oświadczenie woli właściciela nieruchomości władnącej może zostać złożone w dowolnej formie, np. zwykłej formie pisemnej. Brak porozumienia między sąsiadami w sprawie ustanowienia drogi koniecznej Przy braku porozumienia z sąsiadem pozostaje mu złożenie wniosku w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca położenia nieruchomości gruntowej o ustanowienie służebności drogi koniecznej (art. 606 Kodeksu postępowania cywilnego). Pozostając przy pierwszym rozwiązaniu, służebność przejazdu ustanawia się w formie aktu notarialnego, a do umowy przedłożyć należy: odpis księgi wieczystej dla nieruchomości, która ma być obciążona służebnością; wyrys z mapy ewidencyjnej; wypis z rejestru gruntów nieruchomości władającej i obciążonej; dane uprawnionego; zakres służebności. Ustanowienie zakresu służebności wymaga od obu stron, właściciela nieruchomości władnącej i właściciela nieruchomości obciążonej, dokonania ustaleń merytorycznych dotyczących określenia zakresu korzystania z drogi koniecznej, związanego z przechodem, przejazdem. Ustalenia merytoryczne powinny zakończyć się wytyczeniem trasy drogi koniecznej przez nieruchomość obciążoną prawem służebności, według ww. z „najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które ma droga prowadzić”. Można w szczególności sporządzić stosowny załącznik graficzny, na którym wyraźnie zostanie zaznaczone miejsce dostępu do drogi publicznej przez sąsiednią nieruchomość obciążoną, jak i zakres takiego dostępu. Ustanowienie służebności drogowej za wynagrodzeniem Przepis art. 145 § 1 stanowi jednoznacznie, że świadczenie ustanowienia służebności drogowej ma charakter wynagrodzenia. Wynagrodzenie należne jest bez względu na okoliczności sprawy oraz niezależnie od żądania właściciela nieruchomości występującego z wnioskiem o ustanowienie służebności, a także niezależnie od żądań właściciela nieruchomości uprawnionego do wynagrodzenia. Roszczenie o wynagrodzenie powstaje z chwilą ustanowienia służebności na podstawie umowy albo orzeczenia sądowego. Jeżeli służebność powstaje wskutek przeprowadzenia postępowania sądowego, chwilą powstania roszczenia o wynagrodzenie jest chwila uprawomocnienia się postanowienia o ustanowieniu służebności drogi koniecznej. Wynagrodzenie to obejmuje jednocześnie: opłatę za uzyskane przez właściciela nieruchomości władnącej korzyści oraz opłatę za niedogodności dla właściciela nieruchomości służebnej. Wynagrodzenie będzie się należało także wtedy, gdy właściciel nieruchomości służebnej nie ponosi żadnego uszczerbku. Podobne stanowisko zajmuje Sąd Najwyższy, twierdząc, że wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie służebności drogowej, niezależnie od tego, czy wynikła stąd jakakolwiek szkoda (wyrok SN z r., II CSK 517/07), tj.: „przewidziane w art. 145 § 1 wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej bez względu na poniesienie szkody na skutek ustanowienia służebności i obejmuje wszystkie koszty i nakłady na urządzenie i utrzymanie drogi w zakresie, w jakim uprawniony ze służebności nie ponosi ich bezpośrednio. Wynagrodzenie, o jakim mowa, może także obejmować wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości obciążonej poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej, jednakże w takim przypadku właściciel nieruchomości obciążonej powinien wykazać, że go poniósł”. Wysokość wynagrodzenia za służebność drogi koniecznej Niezależnie jednak od wskazanego wyroku, częstą praktyką ustalania wysokości wynagrodzenia przez sąd jest zasądzanie wynagrodzenia w wysokości ustalonego przez biegłego obniżenia wartości nieruchomości obciążonej, spowodowanego ustanowieniem służebności. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma ogólnej reguły, jakie wysokie ma być wynagrodzenie, często jest to 100% wartości zajętego gruntu. Wynagrodzenie za służebność drogi koniecznej może mieć formę nie tylko świadczenia jednorazowego, choćby spłacanego ratami, lecz także okresowego. Właściciel nieruchomości władnącej byłby zobligowany do płacenia swego rodzaju czynszu na rzecz właściciela nieruchomości służebnej. Ustanowienie służebności przejazdu a podatek od czynności cywilnoprawnych Służebność przejazdu może być ustanowiona także bezpłatnie. To, w jaki sposób zostanie ustalone wynagrodzenie, ma wpływ na opodatkowanie służebności podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od spadków i darowizn. Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlega między innymi ustanowienie odpłatnej służebności. Obowiązek podatkowy ciąży na uprawnionym do drogi koniecznej. Podstawę opodatkowania stanowi wartość świadczeń osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione. Stawka podatku wynosi 1%. Inaczej opodatkowane jest ustanowienie służebności gruntowej tytułem darmowym. Nabycie przez osoby fizyczne praw majątkowych wykonywanych na terytorium Polski, tytułem nieodpłatnej służebności podlega podatkowi od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności z chwilą ustanowienia tego prawa. Do określenia podstawy opodatkowania przyjmuje się wartość powtarzających się świadczeń, czyli prawa służebności. Wartość świadczeń powtarzających się przyjmuje się do podstawy opodatkowania w wysokości rocznego świadczenia pomnożonego: w razie ustanowienia świadczeń na czas określony, co do liczby lat lub ich części – przez liczbę lat lub ich części, w pozostałych przypadkach, w tym w razie ustanowienia świadczeń na czas nieokreślony – przez 10 lat. Ustalenie rocznej wartości służebności gruntowej Roczną wartość służebności ustala się w wysokości 4 procent wartości rzeczy obciążonej służebnością, a wysokość podatku w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. W przypadku osób zaliczonych do trzeciej grupy, czyli osób obcych, podatek wynosi 12, 16 i 20% w zależności od wartości świadczenia. Z kolei, ponieważ władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się jako posiadanie zależne, więc nie jest objęte podatkiem od nieruchomości. Ustanowienie służebności gruntowej nie jest też opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Podatkowi podlegają tyko kwoty otrzymane przez właściciela gruntu, który udostępnia go w ramach ustanowionej służebności. Zgodnie z art. 5 ustawy – Prawo o notariacie notariuszowi za dokonanie czynności notarialnych przysługuje wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe niż maksymalne stawki taksy notarialnej właściwej dla danej czynności. Notariusz ponadto w zależności od charakteru czynności notarialnej jako płatnik pobiera i odprowadza: podatek od czynności cywilnoprawnych (1% wartości opłat za okres, na który zostały ustanowione, albo gdy została ustalona jedna opłata za całość);lub podatek od spadków i darowizn, opłaty sądowe [wpis ograniczonego prawa rzeczowego, jakim jest prawo przejazdu (droga konieczna) do KW wynosi 200 zł]. Dobrze pamiętać, że umowa taka, czy też oświadczenie o ustanowieniu służebności, powinny zawierać wniosek o ujawnienie służebności w księgach wieczystych prowadzonych dla obu nieruchomości, tj. nieruchomości władnącej, jak i nieruchomości obciążonej. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼

wysokość wynagrodzenia za służebność drogi koniecznej